Van wie is de ‘eigen kracht’ eigenlijk?
4 oktober 2011
Deze blog is geschreven door Fiet van Beek, oud-bestuurder van de Eigen Kracht Centrale.
Termen als ‘eigen kracht’ en ‘eigen regie’ van burgers worden de laatste jaren steeds meer gebruikt. Niet in de laatste plaats gestimuleerd door een terugtrekkende overheid. Kijk maar naar de jongste regeringsverklaring en de algemene politieke beschouwingen. Volgens Trouw had Rutte het over ‘mensen in hun kracht zetten’ (zie Trouw 23-9-2011, pg 5).
Over dit onderwerp worden ook studiedagen georganiseerd, vooral in de zorg- en welzijnssector. Kortgeleden waren wij zelf nog sprekers op zo’n congres. Verondersteld wordt dat hulpverleners een rol moeten spelen bij ‘het behoud en bevorderen van de eigen kracht’. De nieuwe professional is daarom druk op zoek naar methoden om deze eigen kracht te versterken.
Onze Taal en Van Dale kennen het begrip niet, zo concludeerde Romana Abels in Trouw. Op zich niet vreemd, want het is helemaal niet mogelijk om mensen in hun kracht te zetten. Eigen kracht kun je niet opleggen, eisen of afdwingen. Het is een vermogen. Het heeft veel te maken met twee andere begrippen: eigen regie(voering) en zelfbeschikking. Bij eigen regie(voering) gaat het om de activiteit. Het organiseren/coördineren van het eigen leven met als doel een goed leven in eigen ogen. Bij zelfbeschikking gaat het om het recht om zelf te beschikken over eigen lot of leven vanuit eigen perspectieven en mogelijkheden.
Simpel gezegd is eigen kracht dus het vermogen van mensen om hun leven te kunnen leven op hun eigen manier. Een vermogen dat de laatste jaren door politici en hulpverleners als onvoldoende wordt gekwalificeerd. Vooral als er sprake is van een probleem met de gezondheid of op het sociale vlak. Rutte heeft in zoverre een punt met zijn opmerking dat wij burgers inderdaad teveel zijn gaan leunen op de verzorgingsstaat. Maar zijn wij ooit uitgenodigd om onze eigen verantwoordelijkheid te nemen? De dokter wist wat goed voor ons was. De maatschappelijk werkende hielp ons van de problemen af. We konden uren in wachtkamers zitten wachten. We bezochten uiteindelijk een probleemoplossende hoogopgeleide professional. Veel inbreng in hoe, wat, waar of wanneer hadden we niet. En nu hebben we niet meer alleen een (gezondheids)probleem maar hebben we ook nog eens te weinig eigen kracht. Waar in dit geval Rutte, maar hij staat hierin niet alleen, de plank misslaat is dat maatregelen van de overheid of methodieken van professionals ons burgers weer in onze kracht moeten zetten.
Maar is het feitelijke probleem niet een tekort aan zeggenschap bij de burger? Hoe kun je verantwoordelijk zijn als je geen invloed hebt? De regie hoort bij de burger. De opdracht voor de overheid, voor professionals is zo te handelen dat de eigen kracht van burgers en de kring om hen heen niet gefrustreerd wordt. De eigen kracht van een persoon is namelijk groter dan de persoon zelf. De kracht in de kring om de persoon heen, wordt vaak niet als onderdeel van het vermogen gezien. Alsof een overbelaste ouder geen vrienden of kennissen heeft die kunnen en willen helpen. Alsof familie niet gewoon meedenkt als er iets aan de hand is. Natuurlijk zijn er personen die er (tijdelijk) op eigen kracht niet uit komen. Belangrijk is om hen geen brevet van onvermogen te geven. Zoeken naar krachten in de kring om hen heen en met die kring naar oplossingen zoeken levert veel op.
Als samenkomen met familie en vrienden voor de persoon in kwestie niet zelf te organiseren is, biedt een Eigen Kracht-conferentie uitkomst. Een bijeenkomst waarin de eigen kring een plan voor hulp maakt op grond van informatie van alle deelnemers én van professionals. Tien jaar onderzoek (o.a. door VU) naar Eigen Kracht-conferenties laat zien dat mensen tot veel meer in staat zijn dan zijzelf, hun omgeving en professionals dachten. Zij maken goede en veilige plannen waarin de eigen mensen zelf veel op zich nemen en waarin een gericht beroep op professionals gedaan wordt. Ook deze onderzoeken laten zien dat Rutte de plank misslaat als hij burgers in hun eigen kracht wil laten zetten en de regie daarbij aan de overheid of professionals overlaat. Zeggenschap en regie in de eigen kring van burgers, dat is de sleutel tot meer eigen kracht!
Dr. Lineke Verkooijen, Lector klantenperspectief in ondersteuning en zorg, Hogeschool Windesheim Flevoland, gepromoveerd op Ondersteuning Eigen Regievoering & Vraaggestuurde Zorg.
Fiet van Beek, lid Raad van bestuur Eigen Kracht Centrale
Een verkorte versie van dit artikel verscheen zaterdag 1 oktober 2011 op de pagina Podium van het dagblad Trouw.
